“ABŞ kürd dövləti qurmaq üçün yavaş temp seçib”

- ABŞ dövlət katibi ilə Türkiyə xarici işlər naziri arasında keçirilən görüşdə iki müttəfiq ölkənin Menbiç məsələsində razılığa gəldiyi açıqlandı. Bu barədə sizin dəyərləndirməniz necədir?

- Hər şeydən əvvəl bunu qeyd etməliyəm ki, ABŞ-ın bölgədə kürd dövləti qurulmasına dair planı qüvvədə qalır, o planda heç bir dəyişiklik yoxdur. Türkiyə ABŞ-ın bu planına qarşı çıxaraq göstərdi ki, bölgədə Ankaranın iradəsindən kənar addımlar atmaq və uğur qazanmaq çox çətindir. Əlbəttə, bu vəziyyətdə Türkiyənin də işi asan deyil. ABŞ bölgədə Avropa Birliyi ölkələrinin, Misirin, Səudiyyə Ərəbistanının daxil olduğu müştərək müdafiə qüvvəsi yaratmağa cəhd etsə də, bunun baş tutmadığını görməkdəyik. Bölgədə kürd dövləti qurmağa dair öz planını həyata keçirməsi üçün ABŞ-ın Türkiyəni “yumşaltmasına” ehtiyac var. Pompeo-Çavuşoğlu görüşünü, hər şeydən əvvəl, bu nöqtədən şərh etmək lazımdır. Gördüyümüz bu mənzərə ABŞ-ın Suriyada güclü mərkəzi dövlət istəmədiyini göstərməkdədir. Çünki Menbicdə işləri qaydasına qoyandan sonra ABŞ əvvəlcə Rakkaya, sonra isə Fərat çayının sol  sahilinə yönələrək orada özünə yaxın qruplardan ibarət kantonlar yaradacaq. Hal-hazırda ABŞ bu məsələləri yüksək yox, aşağı tempdə həll etmək siyasəti güdür. Bu durumda Türkiyənin vaxta ehtiyacı olduğunu görürük. Türkiyə indiki vəziyyətdə öz mövqeyini qorumağı bacarsa, gələcəkdə ABŞ-ın bölgədən çəkilməsi halında öz mövqeyini mütləq şəkildə gücləndirəcək. Bunun üçün Türkiyənin Suriya, İran və İraqla əməkdaşlığı qaçılmazdır. Problemlərin bu şəkildə həll edilməsinin müvəqqəti olduğunu düşünürəm. Bölgədə cərəyan edən proseslərdə ABŞ-ın İranı birbaşa hədəfə götürməsi indiki mərhələdə Türkiyəyə yönələ biləcək təhdidləri arxa plana keçirsə də, önümüzdəki 10 ildə Türkiyəyə qarşı təhdidlərin artacağını deyə bilərik. İndi Suriyanın bölünməsi təhdidi bir müddət sonra bizə də yönələ bilər.

 

 

Aldığımız məlumatlara görə, İran və İsrail arasında aparılan gizli danışıqlara əsasən İsrail-Suriya sərhədinə İranın dəstəklədiyi “Hizbullah” qüvvələri yox, Əsəd rejiminin qüvvələri yerləşəcək. Yəni, bölgə ölkələri onlara qarşı yönələn təhdidləri sovuşdurmaq üçün müxtəlif məzmunlu manevrlər edirlər. Öz təhlükəsizliyi naminə Türkiyənin İran və İraqla əməkdaşlığı qaçılmazdır. İndi ABŞ deyir ki, baxın, biz PKK-nı terror təşkilatı kimi tanıyırıq, ancaq PYD terror təşkilatı deyil, bizimlə də əməkdaşlıq edir. Buna qarşı Türkiyə İran və İraqla əməkdaşlığı gücləndirərək Şimali İraqı öz iqtisadi-hərbi nəzarəti altına almalıdır. Türkiyə Suriya və İraqdakı ərəb qruplarını da öz nəzarəti altına almağa çalışmalıdır. Bölgədəki reallıqlar bunu tələb edir. Suriyada cərəyan edən hadisələr bir vaxtlar ABŞ-ın 36-cı paralelin şimalında İraq kürdlərinin əli ilə  bölgədə özünə müttəfiq struktur yaratma təşəbbüsünün davamıdır. Bu işləri Türkiyəni əsəbiləşdirmədən həyata keçirmək istəyir. İranın birbaşa hədəfə alınmasından sonra Türkiyə də bir çox məsələnin müzakirələr yolu ilə həll edilməsini istəsə də, “Fərat qalxanı” və “Zeytun budağı” hərbi əməliyyatlar da həmişə gündəmdə qalacaq.

- Moskva və daha sonra Astana danışıqlarında Türkiyənin İdlibdə 12 müşahidə məntəqəsi yaratmasına dair razılıq əldə edilib, Türkiyə orada müşahidə işini uğurla həyata keçirir. İdlibin içərisinə Türkiyə, bayırına isə Rusiya və İran cavabdehdir. Orada Türkiyənin üstünə düşən əsas vəzifə İdlibdə özünə yaxın olan qrupları döyüş olmadan oradan uzaqlaşdırmaqdır.

 

Çindən Əfqanıstandan, Pakistandan Rusiyaya qədər, orada bir çox ölkənin vətəndaşının döyüşməyə hazır olduğu terror qrupları var, o qrupların bir çoxu əcnəbi kəşfiyyat təşkilatlarının nəzarəti altındadır. Mən Rusiya dəstəkli Suriya ordusunun İdlibdə hava əməliyyatı keçirəcəyini düşünmürəm. Orada hərbi əməliyyatlar keçirilsə, Türkiyə yenidən təxminən 2 milyon qaçqın təhlükəsi ilə üzbəüz qalar. Bunu Rusiya, Suriya və İranın da istəyəcəyinə inanmıram. Türkiyə İdlibdəki radikal qüvvələr üzərində öz nüfuzundan istifadə edərək problemi danışıqlar yolu ilə həll etməyə çalışmalıdır. Məncə, proses bu şəkildə davam edəcək. Hal-hazırda Hatayın Reyhanlı qəsəbəsində bizim sərhəd qoşunlarımız var, sərhədin o tərəfində isə Rusiya və İranın hərbi hissələri mövcuddur, sərhədin hər iki tərəfində biz qaçqın düşərgələri salmışıq. Ona görə, İdlibin bombalanması bölgədə böyük xaosa səbəb ola bilər. Mən hər hansı hücum gözləmirəm.

- Türkiyə sərhədinə yaxın bölgələrdə İŞİD, “əl-Nusra”, “əl-Qaeda” və s. terror qrupları var. Türkiyə bu qrupların sərhədə yaxın bölgələrə yerləşməsini əngəlləməlidir. Çünki o qrupların sərhədimizdən ölkəyə keçmə ehtimalı böyükdür. Türkiyədə də o qrupların bir çox “uyuyan hücrələri”nin olması heç kimə sirr deyil. Həm sərhəddən keçmə cəhdlərinin qarşısı alınmalı, həm də içəridə o qruplara qarşı ciddi mübarizə aparılmalıdır. Dünyanın yeganə hakimi olmasına dair ABŞ-ın iddiası zəiflədikcə, müxtəlif bölgələrdə xaos yaratmaq məqsədilə o qruplardan istifadə edir. Gələn məlumatlara görə, İŞİD tərzindəki bəzi qruplar Ukraynaya, oradan da Krıma gedib. Türkiyə bu səpkili planların hamısına qarşı bir an da olsa, öz sayıqlığını itirməməlidir. Qərb ölkələrinin dərin mərkəzləri gələcəkdəki 10 ildə Türkiyədə xaos yaratmağa dair planlar üzərində işləndiyini artıq gizlətmirlər.  (APA)

Şahidi olduğunuz hadisələri çəkib bizə göndərin!